راز ادعای جدید ترامپ چیست؟ | آیا ایران واقعاً بهدنبال مذاکره با آمریکاست؟
رویداد۲۴| دونالد ترامپ، رئیسجمهور ایالات متحده، بار دیگر با ادعایی جنجالی فضای سیاسی ایران و آمریکا را تحتتأثیر قرار داد. او گفته است: «ایران میخواهد برای یک توافق مذاکره کند؛ همه اکنون میخواهند با ما مذاکره کنند.» این ادعا همزمان با سخنانی درباره قدرتهای هستهای، احتمال خلع سلاح و حتی موضوع آزمایشهای هستهای آمریکا مطرح شده؛ اظهاراتی که نشان میدهد ترامپ تلاش دارد همزمان پیام قدرت و پیام آمادگی برای گفتوگو را مخابره کند.
در ایران، اما روایت متفاوتی جریان دارد. مقامهای رسمی طی ماههای گذشته بارها تأکید کردهاند که «مذاکرهای در جریان نیست» و تهران «تحت فشار با کسی گفتوگو نمیکند». مواضع اخیر وزارت خارجه نیز بر این نکته تأکید دارد که کانالهای تبادل پیام – آن هم نه مستقیم – برقرار بوده، اما هیچ نشانهای از آغاز مذاکره رسمی وجود ندارد. مقامهای ایرانی در هفتههای اخیر سیاست ثابت خود را تکرار کردهاند: «مذاکره تنها زمانی معنا دارد که فشار متوقف شود، شروط متقابل رعایت شود و گفتوگو از موضع برابر انجام گیرد.»
در چنین فضایی، ادعای ترامپ مبنی بر تمایل ایران برای مذاکره را باید بیش از آنکه بازتابدهنده یک واقعیت میدانی بداند، یک ابزار سیاسی تلقی کرد. او در سخنانش همزمان از قدرتگیری روسیه و چین، احتمال خلع سلاح هستهای و برنامههای هستهای آمریکا سخن گفته؛ مجموعهای از پیامهای متناقض که معمولاً با هدف شکلدهی افکار عمومی و افزایش اهرم فشار به کار میروند. ادعای او درباره تمایل ایران به مذاکره نیز در ادامه همین خط قابل تحلیل است؛ پیامی برای نشاندادن اقتدار خود در سیاست خارجی و القای این تصور که فشارهای آمریکا جواب داده است.
در تهران، اما چنین روایتی نهتنها تأیید نشده، بلکه با فضای سیاسی داخلی نیز همخوان نیست. مقامهای ایرانی در یک سال اخیر و خصوصاً در ماههای اخیر، بیش از همیشه موضع احتیاطآمیز و حاکی از بیاعتمادی نسبت به دولت آمریکا اتخاذ کردهاند. در تحلیل نگاه تهران، آنچه اکنون اهمیت دارد «مدیریت تنش» است، نه «گشودن باب مذاکره». افزایش نااطمینانیهای منطقهای، تجربه توافقهای قبلی و فضای امنیتی ماههای اخیر باعث شده تهران نسبت به هر ادعای یکجانبه واشنگتن حساسیت بیشتری نشان دهد.
با این حال، ادعای ترامپ را نمیتوان بیاهمیت دانست. او با این جمله که «ایران میخواهد مذاکره کند» عملاً توپ را به زمین تهران میاندازد و تلاش میکند این تصویر را بسازد که اگر گفتوگویی شکل نگیرد، مسئولیتش با ایران است. این ادعا برای متحدان آمریکا در منطقه نیز پیام مشخصی دارد: واشنگتن قصد دارد ابتکار عمل را در دست بگیرد، حتی اگر تنشها همچنان در سطح بالا باشد.
اما آیا این سخنان میتواند رویکرد تهران را تغییر دهد؟ نشانهای از چنین تغییری دیده نمیشود. سیاست رسمی ایران همچنان بر پایه «گفتوگوی مشروط»، «حفظ خطوط قرمز» و «عدم مذاکره زیر فشار» است. حتی اگر کانالهای غیررسمی پیامرسان بین دو طرف فعال باشند، هیچ نشانهای از پذیرش چارچوبی که ترامپ به تصویر میکشد وجود ندارد.
در مجموع، ادعای ترامپ را باید بخشی از تاکتیک رسانهای و سیاسی او در فضای انتخاباتی و سیاست خارجی دانست؛ تاکتیکی که همزمان نقش تهدید، تبلیغ و فشار را بازی میکند. برای تهران، این ادعا نه نشانه گشایش است و نه ضرورتاً نشانه تهدید فوری. فعلاً نمیتوان گفت این سخنان مسیر مذاکرات را هموار میکند، اما روشن است که واشنگتن تلاش میکند روایت «تمایل ایران» را بسازد تا در بازی دیپلماتیک دست بالاتر را نگه دارد.
